สังคหวัตถุ 4 ธรรมเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวน้ำใจกัน

สังคหวัตถุ 4 หมายถึง ธรรมเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวน้ำใจกัน ประกอบด้วย ทาน ปิยวาจา อัตถจริยา สมานัตตตา เว็ปติวฟรีได้รวบรวมสรุปสังคหวัตถุ 4 พร้อมความหมายของแต่ละประการ เพื่อให้พุทธศาสนิกชนได้ศึกษาพระธรรมได้ด้วยความสะดวกสบาย

สังคหวัตถุ 4 คือธรรมเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวน้ำใจกัน

สังคหวัตถุ แปลว่า ธรรมที่เป็นที่ตั้งแห่งการสงเคราะห์กัน, ธรรมเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวน้ำใจกัน หมายถึง หลักการครองใจคน, หลักยึดเหนี่ยวใจกันไว้, วิธีทำให้คนรัก, หลักสังคมสงเคราะห์ ซึ่งเป็นเครื่องประสานใจและเหนี่ยวรั้งใจคนให้เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันได้ และทำให้อยู่กันด้วยความรักความปรารถนาดีต่อกัน เหมือนลิ่มสลักรถที่ตรึงตัวรถไว้มิให้ชิ้นส่วนกระจายไป ทำให้รถแล่นไปได้ตามที่ต้องการ

สังคหวัตถุมีสี่ประการ คือ

1.ทาน

ทาน คือ การให้ การเสียสละ หรือการเอื้อเฟื้อแบ่งปันของๆตนเพื่อประโยชน์แก่บุคคลอื่น ไม่ตระหนี่ถี่เหนียว ไม่เป็นคนเห็นแก่ได้ฝ่ายเดียว คุณธรรมข้อนี้จะช่วยให้ไม่เป็นคนละโมบ ไม่เห็นแก่ตัว

ทาน แปลว่า การให้ คือ เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ เสียสละ แบ่งปัน ช่วยเหลือกันด้วยสิ่งของตลอดถึงให้ความรู้และแนะนำสั่งสอน

ตัวอย่างทาน เช่น การบริจาคเงินช่วยเหลือผู้ประสบภัย หรือการให้อาหารแก่สุนัขจรจัด

2.ปิยวาจา

ปิยวาจา หรือ เปยยวัชชะ แปลว่า วาจาเป็นที่รัก วาจาดูดดื่มน้ำใจ หรือวาจาซาบซึ้งใจ คือ กล่าวคำสุภาพ ไพเราะอ่อนหวานสมานสามัคคี ให้เกิดไมตรีและความรักใคร่นับถือ ตลอดถึงคำแสดงประโยชน์ประกอบด้วยเหตุผลเป็นหลักฐานจูงใจให้นิยมยอมตาม

ปิยวาจา คือ การพูดจาด้วยถ้อยคำที่ไพเราะอ่อนหวาน พูดด้วยความจริงใจ ไม่พูดหยาบคายก้าวร้าว พูดในสิ่งที่เป็นประโยชน์เหมาะสำหรับกาลเทศะ พระพุทธเจ้าทรงให้ความสำคัญกับการพูดเป็นอย่างยิ่ง เพราะการพูดเป็นบันไดขั้นแรกที่จะสร้างมนุษย์สัมพันธ์อันดีให้เกิดขึ้น วิธีการที่จะพูดให้เป็นปิยวาจานั้น จะต้องพูดโดยยึดถือหลักเกณฑ์ ดังต่อไปนี้

• เว้นจากการพูดเท็จ
• เว้นจากการพูดส่อเสียด
• เว้นจากการพูดคำหยาบ
• เว้นจากการพูดเพ้อเจ้อ

ตัวอย่างปิยวาจา เช่น การชมเชยผลงานของผู้อื่น หรือการให้กำลังใจแก่คนที่ท้อแท้

3.อัตถจริยา

อัตถจริยา คือ การสงเคราะห์ทุกชนิดหรือการประพฤติในสิ่งที่เป็นประโยชน์แก่ผู้อื่น

อัตถจริยา แปลว่า การประพฤติประโยชน์ คือ ขวนขวายช่วยเหลือกิจการ บำเพ็ญสาธารณประโยชน์ ตลอดถึงช่วยแก้ไขปรับปรุงส่งเสริมในทางจริยธรรม

ตัวอย่างอัตถจริยา เช่น การอาสาสมัครทำงานจิตอาสา หรือการให้คำแนะนำแก่ผู้ที่เดือดร้อน

4.สมานัตตา

สมานัตตา แปลว่า ความมีตนเสมอ ทำตนเสมอด้วยปลาย ปฏิบัติสม่ำเสมอกันในชนทั้งหลาย และเสมอในสุขทุกข์โดยร่วมรับรู้ร่วมแก้ไข ตลอดถึงวางตนเหมาะแก่ฐานะ ภาวะ บุคคล เหตุการณ์และสิ่งแวดล้อม ถูกต้องตามธรรมในแต่ละกรณี

สมานัตตา คือ การเป็นผู้มีความสม่ำเสมอ หรือมีความประพฤติเสมอต้นเสมอปลาย คุณธรรมข้อนี้จะช่วยให้เราเป็นคนมีจิตใจหนักแน่นไม่โลเล รวมทั้งยังเป็นการสร้างความนิยม และไว้วางใจให้แก่ผู้อื่นอีกด้วย

ตัวอย่างสมานัตตา เช่น การตรงต่อเวลาในการทำงาน หรือการรักษาคำพูด

การเจริญสังคหวัตถุ 4

• การเจริญทาน อาจทำได้โดยการฝึกฝนการแบ่งปันสิ่งของให้กับผู้อื่นเป็นประจำ
• การเจริญปิยวาจา อาจทำได้โดยฝึกฝนการพูดจาด้วยถ้อยคำไพเราะอ่อนหวาน จริงใจ และไม่พูดหยาบคาย
• การเจริญอัตถจริยา อาจทำได้โดยการฝึกฝนการช่วยเหลือผู้อื่นตามกำลังความสามารถ
• การเจริญสมานัตตตา อาจทำได้โดยการฝึกฝนการประพฤติตนอย่างสม่ำเสมอ

ความหมายสังคหวัตถุ 4 จากท่านผู้รู้ต่างๆ

สังคหวัตถุ 4 เป็นธรรมอันเป็นเครื่องช่วยเหลือกัน เป็นการผูกมิตร วิธีที่จะผูกมิตรนั้น ต้องมีสิ่งที่ช่วยยึดเหนี่ยว และประสานน้ำใจกันไว้ให้ต่างคนต่างมีความรักใคร่นิยมชมชอบซึ่งกันและกัน

อารี

สังคหวัตถุ 4 เป็นหลักธรรมพื้นฐานที่แสดงพฤติกรรมออกมาโดยคำนึงถึงการช่วยเหลือผู้อื่น และการทำประโยชน์ให้แก่ส่วนรวม

พระศรีปริยัติโมลี

สังคหวัตถุ 4 เป็นพฤติกรรมที่เอื้อต่อสังคมโดยใช้หลักธรรมพื้นฐานที่แสดงออกมาโดยคำนึงถึงการช่วยเหลือผู้อื่น และการกระทำ ประโยชน์ให้กับส่วนรวมที่เรียกว่า สังคหวัตถุ 4

ปฏิมากร

สังคหวัตถุ 4 เป็นหลักธรรมที่ใช้ยึดเหนี่ยวจิตใจบุคคลให้อยู่ร่วมกันในสังคมได้อย่างปกติสุข สามารถใช้เป็นวิธีการในการดำเนินชีวิตภายใต้ความรับผิดชอบในสังคมทั้งในระดับบุคคล และธุรกิจองค์กรโดยมีความสอดคล้องกับบริบทของสังคมภายใต้พื้นฐานการสงเคราะห์เกื้อกูลซึ่งกันและกัน

พิพัฒน์

ประโยชน์ของสังคหวัตถุ 4

• ผู้มีสังคหวัตถุ 4 ย่อมมีจิตใจที่เมตตากรุณา ปรารถนาดีต่อผู้อื่น ทำให้สังคมเกิดความสงบสุข
• ผู้มีสังคหวัตถุ 4 ย่อมมีจิตใจที่เข้มแข็ง ไม่หวั่นไหวต่อความทุกข์ยาก ทำให้สามารถฟันฝ่าอุปสรรคในชีวิตได้
• ผู้มีสังคหวัตถุ 4 ย่อมมีปัญญาที่เฉียบแหลม สามารถแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ได้อย่างเหมาะสม

บทสรุป

สังคหวัตถุ 4 เป็นหลักธรรมที่เป็นหลักยึดเหนี่ยวจิตใจคน ช่วยให้คนอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุขและสันติสุข โดยการส่งเสริมให้คนมีจิตใจที่เมตตากรุณา ปรารถนาดีต่อผู้อื่น และช่วยเหลือเกื้อกูลกัน หลักธรรมเหล่านี้สามารถนำมาประยุกต์ใช้ในชีวิตได้ในทุกระดับ ตั้งแต่ระดับครอบครัว ชุมชน สังคม และประเทศชาติ หากทุกคนหันมายึดมั่นในหลักธรรมเหล่านี้ โลกก็จะเป็นสังคมที่น่าอยู่ยิ่งขึ้น

หลักธรรมของศาสนาพุทธที่ควรทราบ

• อริยสัจ 4
• สังคหวัตถุ 4
• พรหมวิหาร 4
• อิทธิบาท 4
• โลกธรรม 8
• มรรค 8
• ทิศ 6

ธรรมะในชีวิตประจำวัน

การนำหลักธรรมคำสอนมาปรับใช้ในชีวิตประจำวัน ถือเป็นบุญอย่างหนึ่งของชาวพุทธ หลักการธรรมะที่เราเรียนรู้ ไม่เพียงช่วยให้เรามีสมาธิและความสงบในใจ แต่ยังช่วยให้เราทำความเข้าใจเรื่องราวของชีวิต และวิธีการรับมือกับความทุกข์ทั้งในทางทฤษฎีและทางปฏิบัติ มาดูกันว่าเราสามารถนำหลักธรรมะข้อใดมาปรับใช้ในชีวิตประจำวันกันบ้าง

• อริยสัจ 4 ในชีวิตประจำวัน
• สังคหวัตถุ 4 ในชีวิตประจำวัน
• พรหมวิหาร 4 ในชีวิตประจำวัน
• อิทธิบาท 4 ในชีวิตประจำวัน
• โลกธรรม 8 ในชีวิตประจำวัน
• มรรค 8 ในชีวิตประจำวัน
• ทิศ 6 ในชีวิตประจำวัน

ที่มา:

• พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ. ๙
• ราชบัณฑิต พจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์ ชุด คำวัด
• วัดราชโอรสาราม กรุงเทพฯ พ.ศ. 2548
• พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม
• พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต)
• พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต)